Carel van Schaik, antropolog z Instytutu Antropologicznego i Muzeum na Uniwersytecie w Zurychu, analizował u samców orangutanów zdolność planowania podróży w Indonezji poprzez tzw. „długie nawoływanie”, formę płaczu niektórych przedstawicieli gatunku, tzw. małp kołnierzowych. „To bardzo głośna, dudniąca wokalizacja trwająca do czterech minut – zwykle jedną lub dwie – która brzmi jak ‘łup, łup, łup’. Nazywamy ją impulsami”. Małpy korzeniowe charakteryzują się przede wszystkim dużym rozmiarem, długimi włosami, rozwiniętymi policzkami i wykształtowanym workiem krtaniowym i mogą nawoływać w stronę, w którą chcą iść nawet dzień wcześniej. Ich kołnierze zachowują się wówczas jak naturalny megafon mający skupić impulsy w tym konkretnym kierunku.
Van Schaik wyjaśnia, że „Generalnie mówią oni samiczemu audytorium, gdzie się wybierają”. Orangutany w większości przypadków wiodą osamotniony tryb życia, a ich nawoływanie może być trzy- lub czterokrotnie w ciągu dnia słyszane w promieniu najbliższego kilometra. Zwierzęta te potrafią rozpoznawać po głosie konkretnego osobnika, a samice zdają się zawsze pozostawać w zasięgu głosu dominanta w populacji.
„Zamiast potrząsania głową czy kręcenia się w każdym kierunku – czego można by oczekiwać od innych gatunków – [orangutan] nieustannie patrzy w jedną stronę. (…) A planując kierunek swojej podróży robi to z wyprzedzeniem wielu, wielu godzin. Kiedy samiec orangutana buduje swoje gniazdo na noc, nawołuje w wybraną stronę, kładzie się w leżu i śpi przez 12 godzin. Pod koniec następnego dnia wyrusza w tym kierunku – przecież mógłby do tej pory zapomnieć” – wytłumaczył van Schaik.
Naukowiec jest przekonany, że zdolność planowania dotyczy wszystkich małp człowiekowatych – tj. rodzinę obejmującą szympansy, goryle, orangutany i bonobo – ale niezwykle ciężko to udowodnić. „Trzeba mieć szczęście, żeby, mówiąc w przenośni, otworzyły swoje okna i wpuściły nas do swoich umysłów. Jestem pewien, że wszystkie te małpy planują, pytanie brzmi: jak można to pokazać?”.
Następnym celem van Schaika jest zbadanie, czy orangutany ponownie nawołują, jeśli w trakcie migracji zechcą zmienić jej kierunek.
